Wanneer daar sprake is van begeleiding, is daar meteens 'n begeleier, 'n begeleide en 'n begeleidingsdoel, binne die ligveld van begryping van die betekenis van begeleiding.

Begeleiding impliseer die oordrag deur 'n begeleier van dit wat waardevol is aan iemand (die begeleide) vir wie die begeleiding aanvaarbaar en welgevallig sal wees. Die begeleier en die begeleide moet geïdentifiseer word en terselfdertyd moet die doel met die begeleiding duidelik verwoord word.

In hierdie studiestuk is die begeleiers die beoefenaars van Historiese Opvoedkunde en die begeleides is die beoefenaars van ander dissiplines van die Opvoedkunde. Die begeleidingsdoel is vir Historiese Opvoedkunde om 'n beskeie bydrae te maak tot die beskerming van die wetenskaplike status van die ander dissiplines. Hiermee word nie te kenne gegee dat die ander dissiplines nie daartoe in staat is om self die eie wetenskaplikheid te bewaar en uit te bou nie. Wat wel te kenne gegee word is dat daar in die stryd om die behoud en ontwikkeling van wetenskaplikheid, die bystand van alle relevante vennote nodig is. Historiese Opvoedkunde wil 'n relevante vennoot wees vir die ander dissiplines in hulle worsteling om wetenskaplike status.

Niemand kan homself as vennoot verklaar nie. Hy moet as vennoot aanvaar word. Vir die Historiese Opvoedkunde om as vennoot aanvaar te word deur die ander dissiplines, impliseer 'n duidelike uitspel van die begeleidingsdoel. Dit beteken dat die Historiese Opvoedkunde oortuigend sal moet aantoon wat sy eiesoortige bydrae kan wees tot die vestiging en ontplooiing van die wetenskaplikheid van die ander dissiplines. Op dié wyse kan ook die noodsaaklike dialoog tussen die dissiplines bevorder word. Dit gaanhier om 'n dialoog wat mootlik is omdat al die dissiplines hulle besig hou met dieselfde werklikheid, naamlik die opvoedingswerklikheid.

Historiese Opvoedkunde kan begelei omdat hy die volgende eiesoortige funksies kan vervul:

1. beoordeling van standpunte en uitsprake wat in die verlede deur opvoedkundiges gemaak is.

2. uitwys van karikaturisme.

3. uitleg van die werking van die tyd.

4. aanduiding van valse oorsake.

5. etimologiese ontleding.

6. beskerming van die eenheid van die Opvoedkunde.

1. BEOORDELING VAN STANDPUNTE EN UITSPRAKE VAN OPVOEDKUNDIGES.

Byna elke deeldissipline van die Opvoedkunde verwys na een of meer deskundiges wie se argumente, uitsprake, bevindings en opinies as waarheid, wat selde teengespreek mag (kan) word, aanvaar word. Soms geskied hierdie aanvaarding op 'n onkritiese wyse en soms uit blote piëteit. Dan loop so 'n dissiplines gevaar om iets van sy wetenskaplike karakter in te boet.

Bepaalde argumente of standpunte word as geldig aanvaar bloot omdat een of ander bekende persoonlikheid dink 'n bepaalde argument of standpunt is waar, of geskryf het dat dit so is. ("Hy sê so!") Gesaghebbendheid word soms maklik aanvaar en maklik deurgetrek na alles wat die gesaghebbende gesê of geskryf het.

'n Gesaghebbende is wel iemand wat

(i) identifiseerbaar is. Daarom mag daar nie geskryf word:

"Iemand het eendag die stelling gemaak dat ...

Geleerdes glo (weet) almal dat ...

(ii) deur vakgenote as gesaghebbend erken word (Blyk deur die hoeveelheid kere wat hy aangehaal word om argumente te staaf met inagneming van Michalos, 1970:38 se uitspraak: Whatever the evidence fails to support, a popular name cannot support either.)

(iii) wat nie eie belang voorop stel nie, konsensieus is en wat

gekwalifiseerd is om 'n deskundige genoem te word vanweë opleiding en akademies-professionele status.

Dit beteken nie dat 'n bepaalde deskundige slegs onbetwisbare uitsprake maak nie.

'EXAMPLE. Overheard in a library, "Look! This Webster's Dictionary says that 'primp' means 'dress up' or 'preen'. So that's what the word means and not something else."

COMMENT. The "authority" of a dictionary is a special case. Dictionary definitions have no finality, for the editors of a dictionary do not lay down what words should mean. Rather, they base their definitions upon research into how the words are in fact used by educated speakers of the language. Some words are reported as having a colloquial or slang use. Thus a reputable dictionary is authoritative in the sense that it is a scholarly report of how words are used in practice. Though a dictionary "binds" no one, he who wishes to use a word in an unusual sense will do well to point out the special meaning that he intends or he will run the risk of being misunderstood' (Fearnside & Holther, 1959:84-86).

Soms word die geldigheid van 'n argument of standpunt aanvaar omdat 'n groep mense met besondere bekende titels of wat as besonder deskundig (outoritieit) beskou word, dit na bewering aanvaar het.

Byvoorbeeld:

1. Fenomenoloë aanvaar dat hulle uitsprake altyd aanspraak kan maak op werklikheidsgetrouheid.

2. Verwysing na persone wat die navorser se argumente ondersteun met verswyging van die teenstanders vind soms plaas. Toonaangewende opvoedkundiges aanvaar dat opvoeding met volwassenheid eindig en daarom is dit so en bevraagtekening is 'n aanduiding van domheid.

3. Deskundiges word soms gebruik om die teenstaander die stilswye op te lê. Die bekende vraag aan V E Frankl lui: Wie is u om die grote Freud te weerspreek? Hierop het Frankl skerp geantwoord: As die dwerg op die reus se skouers staan, sien hy verder.

Uitsprake word soms as geldig verklaar omdat dit tradisioneel deur 'n aantal opvoedkundiges geglo word dat dit geldig is. Daar word aanvaar dat alles wat oud (tradisioneel) waar is, goed is.

Byvoorbeeld:

1. Oor die eeue heen is dit as waarheid aanvaar dat ...

2. Opvoedkundiges het vir eeue lank gepostuleer dat alle kinders dankbaar vir geborgenheid is.

3. Mense met oë wat naby aan mekaar sit, is onbetroubaar, ens.

Die Historiese Opvoedkunde kan in hierdie verband besondere begeleidingswerk verrig deur skerp resensie-studie te onderneem. Aan die hand van resensies kan daar duidelk uitgewys word dat selfs die hoogste aangeskrewe opvoedkundiges vanweë menslikheid die opvoedingswerklikheid verkeerd kan lees.

Die Historiese Opvoedkunde kan begin deur in die voorgeskrewe boeke van die verskillende dissiplines die opvoedkundiges wat op die voorgrond staan te identifiseer. Daarna kan resensie-studie onderneem word. Die Historiese Opvoedkunde konsentreer veral op die kritieklose aanvaarding van uitsprkae deur die betrokke opvoedkundiges.

Dit kan moontlik vir die Historiese Opvoedkunde sinvol wees om 'n werkstuk, skripsie of selfs verhandeling te laat aanpak oor "Die resensie as histories-opvoedkundige metode".

2. BEGELEIDING DEUR HISTORIESE OPVOEDKUNDE DEUR KARIKATURISME UIT TE WYS

Die geldigheid van argumente, uitsprake en standpunte word soms gepostuleer deur die beskouinge of aansprake van een of ander kundige gedeeltelik aan te haal. Net die gedeelte wat by die eie argumentering pas, word na verwys of 'n wanvoorstelling daarvan word as 'n ware (egte) interpretasie beskou. Dit staan ook bekend as karikaturisme: (Landman, van Zyl & Roos, 1975:32-34).

'n Karikaturis is iemand wat karikature maak in die vorm van wanvoorstellinge. Hierdie wanvoorstellinge word dan met entoesiasme en met baie emosionele opwinding en selfs opsweping, aangeval. Die karikaturisme is dan in werklikheid 'n skyngeveg (vgl. Don Quichot) teen vermeende teenstanders wat met groot onverdraagsaamheid gevoer word en waardeur eintlik niks bereik word nie, aangesien daar teen die nie-bestaande 'n veldtog gevoer word. Die karikatuur bestaan in werklikheid nie en 'n stryd daarteen is sinloos veral omdat daar vanweë emosionele oorspoeldheid essensieblindheid in die hand gewerk word.

Byvoorbeeld:

Malan, J.H.: Die Wysgerig-antropologiese Grondslae van die Opvoedkundige teorie by C.K. Oberholzer. D.Phil-proefskrif, Bloemfontein, 1971 (later gepubliseer deur Sacum), beweer dat aangesien Oberholzer in die opvoedingswerklikheid raakgesien het dat minstens twee mense teenwoordig moet wees alvorens daar van opvoeding sprake kan wees, hy die mens getalsmatig sien! So 'n bewering druis reëlreg in teen al Oberholzer se openbaringe en verder kan die vraag gevra word of daar dan géén mense moet teenwoordig wees vir 'n opvoedingsituasie nie!

Dit is eintlik net die Histories-opvoedkundige wat geïntresseerd is in die totale ontwikkelingsgang van die denke van 'n denker, wat karikaturisme sal kan uitwys. Deur karikaturisme in 'n dissipline uit te wys kan die Historiese Opvoedkunde 'n betekenisvolle bydrae maak tot die beskerming van die wetenskaplikheid van die betrokke dissipline.

'n Saak wat verwant is aan karikaturisme en wat effektief deur die Historiese Opvoedkundige uitgewys kan word, is:

Soms (dikwels) gebeur dit dat 'n opvoedkundige van standpunt verander en dié verandering dan geïgnoreer word. Daar word gewoonlik gesê: 'Wat jy nou sê rym nie met jou oorspronklike standpunt nie en daarom kan nie veel waarde daaraan geheg word nie'.

Voorbeeld 1:

Premis 1: Opvoedkundige (1969): Die fenomenologiese metode is die enigste metode.

Premis 2: Opvoedkundige (1977): Die fenomenologiese metode is nie die enigste metode nie maar die beste essensie-openbarende metode.

Konklusie: Die opvoedkundige pleeg fenomenologisme as vorm van metode-monisme, aangesien 'n eerste standpunt altyd geldig is en 'n verandering van standpunt toevallig is of met bymotiewe gedoen word.

Voorbeeld 2:

Premis 1: A (1969): Wetenskapsbeoefening is as vorm van 'strenge Wissenschaft' is vooronderstellingloos.

Premis 2: A (1977): Lewensopvatlike toelaatbaarheid van wetenskaplike (resp. navorsings-) handelinge is 'n noodsaaklike vooronderstelling.

Konklusie: A is 'n voorstander van neutrale en waardevrye wetenskapsbeoefening, want dit was sy oorspronklike standpunt.

Alternatiewe konklusie: A laat toe dat die universele op sleeptou geneem word deur die partikuliere. (Daar word nie raakgesien dat lewensoppervlakkigheid 'n universele verskynsel is nie.)

Voorbeeld 3:

'n Dissipline maak hom ook skuldig deur slegs aandag te gee aan die eerste publikasie(s) van 'n skrywer en die latere publikasies (doelbewus of uit onkunde) te ignoreer.

Die Historiese Opvoedkunde tree beskermend op wanneer uitgewys word welke veranderinge in die denkweg van 'n bepaalde denker plaasgevind het en wat hom gemotiveer het om die betrokke wysiging(s) aan te bring.

In hierdie verband sal die Historiese Opvoedkunde met vrug gebruik kan maak van die Johnson metode van motiveringanalise (Johnson, 1977:147-159).

3. UITLEG VAN DIE WERKING VAN TYD

Baie dinge, ook die verwerkliking van die pedagogiek, verander met verloop van tyd. Tyd is 'n noodsaaklike voorwaarde vir verandering d.w.s. daar kan geen verandering wees sonder tydsverloop nie; verandering vereis tyd.

Aan die ander kant is dit so dat baie dinge, soos byvoorbeeld die essensieel pedagogiese, nie verander met die verloop van tyd nie. In hierdie geval is tyd nie 'n voldoende rede (voorwaarde) vir verandering nie d.w.s. daar mag wel 'n verloop van tyd sonder enige verandering wees.

Soms word daar aanvaar dat 'n blote verloop van tyd betekenisvolle verandering moet teweegbring. Terwyl sekere veranderinge kan plaasvind, hoef dit nie betekenisvolle veranderinge te wees nie en hoef dit nie pedagogiese relevansie te hê nie. Dit is 'n fout om aan te neem dat dit nie nodig is om iets te doen nie, aangesien tydsverloop wel sal sorg vir betekenisvolle veranderinge.

Opmerking: Dit is belangrik om te onderskei tussen die veranderbare en die onveranderbare (die perenniale, paedagogica perennis). Ook: identifikasie van dit wat verander moet word.

Die Historiese Opvoedkunde kan 'n beskermingsbydrae lewer deur die gelykblywende in 'n besondere opvoedkundige denker se denkuitkomstes uit te wys. Ook wat moet verander vanweë nuwe bevindinge en ontdekkings en gebeure.

4. AANDUIDING VAN VALSE OORSAKE

Soms gebeur dit dat 'n kousale verband aanvaar word wanneer dit nie die geval is nie. Die volgende word onderskei:

(i) Non-causa pro causa:

Dit is die aanduiding van 'n oorsaak wat nie 'n oorsaak is nie bv. bygeloof (Vrydag 13de, swart kat, ens.)

(ii) Post hoc ergo propter hoc:

'n Foutiewe aanvaarding daarvan omdat gebeure A voor gebeure B plaasgevind het, A noodwendig B veroorsaak het.

Bv. A moes die moord gepleeg het omdat iemand hom die huis sien binnegaan het en onmiddellik daarna is 'n geweerskoot en 'n skreeu gehoor. (Miskien is A die moordernaar maar die feit dat hy in die huis ingegaan het, is nie 'n bewys daarvan nie.) (Michalos, 1970:108).

Die Historiese Opvoedkunde tree beskermend op wanneer hy die dissiplines oproep om te waak teen 'n simplistiese oorsaak-gevolg denkskema. So 'n skema blyk uit die gebruik van uitdrukkings soos: As gevolg van,

gevolglik,

derhalwe, ens.

Die Historiese Opvoedkunde identifiseer vir die dissiplines gevalle van non-causa pro causa. Verder kan voorbeelde van post hoc ergo propter hoc gegee word, veral om te dien as waarskuwing teen die onwetenskaplikheid van simplistiese oorsaak-gevolg denkskemas.

5. ETIMOLOGIESE VERKLARING

Etimologie hou hom besig met die oorsprong en ontwikkeling van 'n woord of dele van 'n woord deur 'n studie te maak van die basiese elemente daarvan, die vroegste bekende gebruik en veranderings in vorm en betekenis (Universal Dictionary, 1988:529). Daarom kan dit aanvaar word dat die Historiese Opvoedkunde besondere belangstelling vir die etimologie sal hê.

Die Historiese Opvoedkunde kan aan die hand van etimologie beskermend optree, deur

(i) uit te wys wanneer 'n skrywer (opvoedkundige) nie besig is met die outentieke betekenis van 'n bepaalde begrip nie.

(ii) aan te toon dat begryping van 'n saak verskerp kan word indien die verwoording in verband met 'n saak etimologies ontleed word.

(iii) te kontroleer of etimologiese analises wat gemaak word, korrek

is. Byvoorbeeld:

Speakers have been known to insist on insisting that "education" comes form 'educere', a Latin word meaning to draw out. From this etymology they argue that education should be a matter of drawing out the student in the sense of coaxing rather than compelling. Maybe it should, but aside from the fact that the word comes from 'educare' meaning "to educate", the derivation remains irrelevant to the argument.

6. HISTORIESE OPVOEDKUNDE AS BESKERMER VAN DIE EENHEID VAN DIE OPVOEDKUNDE

Onder opvoedkundiges word daar af en toe gesprek gevoer oor die eenheid van die Pedagogiek (Opvoedkunde), meesal met die vooronderstelling (eksplisiet of implisiet) dat "eenheid" 'n besondere kriterium vir wetenskaplikheid is.

Die Historiese Opvoedkunde kan in hierdie verband beskermend optree deur 'n uitleg te gee van die historiese ontwikkeling van die dissiplines van die Pedagogiek tot integrale wetenskap.

Verder kan die Historiese Opvoedkunde homself sinvol besig hou met 'n beskrywing en interpretasie van die historisiteit (temporaliteit) van elke afsonderlike pedagogiekdissipline. 'n Dissipline wat kennis dra van sy historiese verworteldheid sal nie maklik op ongegronde dwaalweë beland nie. So 'n dissipline sal ook daartoe in staat wees om sy eie toekomsbetekenis uit te spel.

Verdere bydraes wat die Historiese Opvoedkunde kan maak tot die voortgang van eenheid is deur die volgende aan te toon:

(i) Historiese Opvoedkunde toon aan dat die opvoedingswerklikheid 'n besonder ingewikkelde werklikheid is. Die kompleksiteit daarvan dwing die opvoedkundige om nie in 'n metode-monisme te verval nie, maar om 'n verskeidenheid van werklikheidsgetroue metodes aan te wend. Opvoedkundiges kan dan in 'n pedagogiekgesprek(ke) die uitkomste van die aanwending van die verskillende metodes met mekaar vergelyk.

(ii) Historiese Opvoedkunde is in staat om met behulp van voorbeelde uit die verlede (en hede) te verduidelik dat die eenheid van die pedagogiek (wat primêr 'n eenheid van pedagogiekers moet wees) bedreig kan word indien

* die bestaan van meerdere perspektiewe op die komplekse opvoedingswerklikheid nie erken word nie;

* die bestaansreg van metodes anders as die eie (gekose) metode ontken word; en

* verdagmakery en geringskatting van ander metodes subjektivisties (en soms emosioneel) geskied.

(iii) Historiese Opvoedkunde beskerm eenheid deur daarop te wys dat

(deur die eeue) die eenheid van die opvoedkunde (pedagogiek) geleë was in die feit dat opvoedkundige denke kategoriale denke is, en die verskil lê in die keuse van kategorieë (dit in terme waarvan daar bedink is).

Die kategorieë-keuses wat oor die eeue gemaak is (en moontlik die motivering daarvan) kan insiggewende leesstof wees (en moontlik die onderwerp van 'n verhandeling in die Historiese Opvoedkunde wees).

7. BEGELEIDING VAN HISTORIESE OPVOEDKUNDE DEUR DIE OPVOEDKUNDIGE DISSIPLINES

Begeleiding is 'n dialogiese gebeure. Daarom is daar nie nie net 'n singewende gerigtheid van Historiese Opvoedkunde op die opvoedkundige dissiplines nie, maar is daar ook by die Historiese Opvoedkunde 'n oop staan vir hierdie dissiplines.

Dit beteken onder andere dat hierdie dissiplines aan die Historiese Opvoedkunde hulle behoefte (soms selfs nood) aan 'n histories-opvoedkundige perspektief sal bekend maak.

Dit beteken verder dat hierdie dissiplines as taak het om histories-opvoedkundige interpretasies waarmee hulle nie saamstem nie of wat moontlik ongegrond is te bevraagteken en korreksies aan te bring op 'n konsensus-basis. Op hierdie wyse kom 'n verhouding tussen die opvoedkundige dissiplines tot stand wat as 'n wedersydse korrektief beskryf sal kan word.

8. SLOTOPMERKING

1. Die Historiese Opvoedkunde is daartoe by magte om 'n onontbeerlike bydrae te maak tot die beskerming van opvoedkundige wetenskaplikheid.

2. Departemente Historiese Opvoedkunde sal nog voorbeelde van hulle beskermingsfunksies kan gee.

BIBLIOGRAFIE

Fearnside, W.W. & Holther, W.B. 1959. Fallacy. The counterfeit of arguments. Englewood Cliffs: Prentice-Hall.

Johnson, G.A. 1977. Between phenomenology and history: an interpretation and application of transcendental phenomenology. Xerox University Microfilms: Michigan.

Landman, W.A., Van Zyl, M.E.J. & Roos, S.G. 1975. Fundamenteel-pedago giese essensies: hulle verskyning, verwerkliking en inhoudgewing. Durban: Butterworth.

Michalos, A.C. 1970. Improving your reasoning. Prentice-Hall: New Jersey.

Reader's Digest Universal Dictionary. 1988. Published by The Reader's Digest Association: London.