Professor W A Landman
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
FENOMENOLOGIESE | HANDELINGE |
Handeling | Kort beskrywing |
1. Wegdink | Indien een of ander saak (aangeleentheid) ten aansien van 'n voorgestelde (gedinkte) situasie weggedink kan word en daardie situasie verander nie, kan so 'n saak (aangeleentheid) maar geïgnoreer word. |
2. Weghandel | Indien een of ander saak (aangeleentheid) ten aansien van 'n werklike situasie weggehandel kan word en daardie situasie verander nie, kan so 'n saak (aangeleentheid) maar geïgnoreer word. |
3. Skeiding | Wanneer daar bepaal word welke sake (aangeleenthede) belangrik is en welke nie en die onbelangrike sake (aangeleenthede) word verwyder (uitgeskakel) sal die belangrike sake (aangeleenthede) helderder skyn (syn). |
4. Kontradiksies | Vir elke saak (aangeleentheid) word die teenoorgestelde daarvan as moontlikheid gestel en word die negatiwiteit (of die positiewe) daarvan aangetoon sodat die positiewe (of die negatiwiteit) van die betrokke saak (aangeleentheid) helderder kan skyn. |
5. Hermeneutiese vraag | Van elke sinvolle saak (aangeleentheid) wat ter sake is, word die volgende gevra: Waartoe dien die verwerkliking daarvan? Of: wat is die sin van die verwerkliking daarvan? |
6. Wek van lewe | 'n Saak (aangeleentheid) wat lewensopvatlik aanvaarbaar is, is 'n lewendige saak (aangeleentheid) (met gewekte lewe). |
7. Praktykwording | 'n Saak (aangeleentheid) wat 'n deel kan word van 'n bepaalde praktyk (veral ter verbetering van daardie praktyk) is 'n betekenisvolle saak (aangeleentheid) |
8. Kategoriale status | 'n Saak (aangeleentheid) wat aangewend kan word as beligtende denkmiddel, dit wil sê in terme waarvan sinvol bedink kan word, is 'n betekenisvolle saak (aangeleentheid). |
2.3 Dictionary of Psychology. H.C. Warren (Red), 1934.
2.3.1 Uitleg
Eklektisisme is die seleksie van wesenstrekke uit onverenigbare teorieë of wêreldbeskouings, die onderrig daarvan en integrasie daarvan in 'n omvattende sisteem.
Indien dié seleksie geskied met werklikheidsgetrouheid as kriterium kan daar ook voldoen word aan die eise van integreringsmoontlikheid as kriterium, waar dit gaan om die integrering van wesenstrekke (essensies) in 'n sisteem wat reeds as werklikheidsgetrou aanvaar word. Die volgende is 'n insiggewende moontlikheid:
2.3.2 Definisie-integrasiemetode (Le Roux, 1984:Hoofstuk 3)
'n Besondere wyse om integrasie tussen definisies te voltrek, is die metode van definisie-integrasie. Die feit dat die definisies werklikheidsgetrou geïntegreer kan word, dui daarop dat 'n eerste gedefinieerde essensie iets besonders te make het met 'n tweede gedefinieerde essensie, naamlik dat hulle saam die werklikheid skerper beskryf.
So 'n werkswyse kan geregverdig word in die lig van die volgende uitsprake:
Wanneer dit by verskillende wetenskaplikes om dieselfde werklikheid gaan (bv. die opvoedingswerklikheid) en hulle toegangsweë daartoe is werklikheidsgetrou, behoort integreerbare ooreenkomste in die bevindings die uitkoms te wees met kennisuitbreiding as wins.
Hierdie wetenskaplikes voldoen aan die eise van werklikheidsgetrouheid en integreerbaarheid (integreringsmoontlikheid).
2.4 Philosophisches Wörterbuch. H. Schmidt (Red), 1969.
Eklektici (van die Grieks eklegein, om uit te kies) is diegene wat nie poog om op grond van 'n eenheidskeppende prinsipe 'n filosofiese sisteem te ontwerp nie en hulle ook nie toespits op 'n enkele filosofie nie. Daar word uit verskillende sisteme (denkskole) geneem wat "reg lyk" en dit word hersaamgestel om 'n eenheid te vorm. Die eklektisisme word dikwels as onoorspronklik en met 'n gebrek aan kreatiwiteit beskryf.
3.1 Onvergenoegdheid met rigiditeit
Eklektiese denke word gekenmerk deur 'n onvergenoegdheid met 'n rigiditeit vanweë 'n vasgevangenheid in 'n keurslyf van dwingende reëls, wette en voorskrifte wat daartoe lei dat denkers doelbewus en krities oor grense heen gaan soek na gemeenskaplikhede (Prochaska) om sodoende 'n enge dogmatisme te oorwin (Mahalik, 1980:666).
3.2 Gemeenskaplikhede
Enkele voorbeelde van gemeenskaplikhede (Landman & Swart, 1992:403-405):
3.2.1 Opvoedingswerklikheid
Die gemeenskaplike van alle opvoedkunde sal in die eerste plek moet wees die werklikheidsaspek wat onder die wetenskaplike soeklig geplaas gaan word en dit is die opvoedingsverskynsel wat in die vorm van opvoedingsgebeure sigbaar word in opvoedingsituasies. Denkers wat hulle met ander verskynsels besig hou, kwalifiseer nie om opvoedkundiges (pedagogiekers) genoem te word nie.
Die eklektiese denker sal in dié verband nie jukskeie wil breek oor die volgende twee moontlikhede nie:
3.2.2 Metodologies
Wetenskaplike aktiwiteit ten aansien van die opvoedingswerklikheid moet metodies d.w.s. metodologies verantwoordbaar geskied.
Die opvoedingswerkliheid is 'n besonder ingewikkelde werklikheid. Die kompleksiteit daarvan dwing die opvoedkundige om nie in 'n metode-monisme te verval nie, maar om 'n verskeidenheid van werklikheidsgetroue metodes aan te wend. Opvoedkundiges kan dan in 'n pedagogiekgesprek(ke) die uitkomste van die aanwending van die verskillende metodes met mekaar vergelyk en onder andere besin oor die integreerbaarheid daarvan d.w.s. van die kennis van die opvoedingswerklikheid wat aan die lig gebring is.
Die gemeenskaplike in die opvoedkunde kan wel bedreig word indien
3.2.3 Navorsingsmetodologies: Probleemstelling
Die navorser (resp. M- en D-student, dosent) selekteer artikels met behulp van die sleutelwoorde in sy tema (titel van navorsingsprojek, skripsie, verhandeling, proefskrif).
Vervolgens word probleemstellingstudie onderneem, soos volg:
5.1 nie gevra is nie en wat deur die eie navorsing beantwoord moet (gaan) word. Hierin is die die oorspronklikheid van die eie navorsing geleë en is dit 'n sinvolle aanloop tot 'n eie bydrae; en
5.2 swak (ontoereikend) gestel is en verbeter (verskerp) dit sodat toereikende antwoorde gesoek kan word.
3.2.4 Navorsingsmetodologies: Empiriese ondersoek.
Eklektiese denke in die vorm van identifikasie van gemeenskaplikhede, het wetenskaplike en navorsingsin.
4.1 Toenemende openheid en waardering
Hedendaags is daar ten aansien van die menswetenskappe sprake van 'n toenemende metodologiese openheid en 'n waardering vir alternatiewe perspektiewe en paradigmas. Daar is sprake van 'n toenemende vermenging van kenteorieë en prosedures, soms met 'n heringesteldheid op die fenomenologie van menswees (Borgen, 1989:90-97).
'n Eklektiese strategie mag 'n logiese stap wees in 'n meer soepel hantering van verskillende perspektiewe (resp. paradigmas).
4.2 Ontwerp van betekenisse
Die werklikheid openbaar homself fenomenologies deur 'n wisselwerking met die indiwiduele denker. Dit lei tot die konstruksie (ontwerp) van betekenisse as 'n kreatiewe proses (gebeure) (Duncan, Parks & Rust, 1990:165-166).
In die uitlig van die betekenisvolle gaan dit om 'n buigsame, eklektiese strategie om die eie persepsies en ervaring te orden (te struktureer). Uit die wisselwerking tussen denkers ontstaan 'n struktuur (Mahalik, 1990:167). Dit beteken dat eklektiese denke is om 'n sintese te vorm tussen die eie persepsies en ervaring en die integreerbare uitsprake van ander (mede-) denkers. Die integrasie kan nie geskied op grond van "ek hou van daardie uitspraak omdat dit ooreenstem met myne nie", maar 'n spesifieke uitspraak word geselekteer op grond daarvan dat dit
4.3 Deling van betekenisse
Dit lyk asof dit wetenskaplik sinvol kan wees om eers die eie ervaring te struktureer voordat daar met ander gespreksgenote (gesprekke en literatuurstudie) hermeneutiese gesprekke gevoer word. Op dié wyse ontstaan gedeelde uitsprake ("shared constructs") (Mahalik, 1990:167-168) op grond van betekenisse wat gedeel word. Dit kan besonder vrugbaar wees wanneer betekenisse gedeel word in die lig van 'n probleem waarvoor die beste moontlike oplossing gesoek word. Die volgende is dan 'n besondere eklektiese handeling: interpersoonlike wisselwerking en betekeniskonstruksie (betekenissamevoeging) wat georganiseer is om 'n probleem (Mahalik, 1990:168). Dit vereis onder ander probleemgerigte teksstudie.
5.1 Metode-keuse en doelwitte
Eklektiese denke is die natuurlike uitvloeisel van die feit dat geen enkele model of teorie die mees effektiewe is vir probleemoplossing nie (Nance & Myers, 1991:119-130). Elke teorie/metode (benaderingswyse) is slegs 'n deelperspektief op die menslike wêreld (Simon, 191:112-118).
Dit beteken onder andere dat die wetenskaplike se metode-keuse bepaal word deur sy doelwitte:
Metode | Doelwit |
Fenomenologiese metode | Aan die lig bring van wesenskenmerke |
Hermeneutiese metode | Uitleg (interpretasie) van wesenskenmerke en sinsamehange |
Dialektiese (Triadiese) metode | Aan die lig bring van sinsamehange (telkens tussen die moontlikhede) |
Kontradiktoriese metode | Verifikasie van essensiestatus deur kontradiksies as moontlikhede te stel |
Statistiese metodes | Numeriese verkenning van kwantifiseerbare wesenskenmerke en sinsamehange |
Literatuurstudie | Beskrywing van die konteks van 'n probleem met evaluering van bestaande probleemstellings, hipoteseformulerings en probleemoplossings. |
Eksperimentele metode | Bepaling van die onafhanklikheid en afhanklikheid van wesenskenmerke en sinsamehange |
Outobiografiese metode | Bepaling en evaluering van persoonlike belewinge en ervaringe |
Definisie- integrasiemetode | Integrasie van definisies met die oog op 'n skerp(er) beskrywing van die werklikheid |
Definisie-in- vraagvormmetode | Met die oog op skerp(er) formulering en verfyning van die probleemstelling |
Argumentanalise-metode | Bepaling van die logika van 'n betoog en die vryheid van valse redenering |
Probleem-historiese metode | Bepaling van die kultuur-historiese konteks waarin die oorspronklike skrywer(s) hom/hul bevind het. Ook: Historiese ontwikkeling van probleemoplossings |
Transendentale kritiek metode | Spesifieke bevraging van vooronderstellings en grondmotiewe. Bepalings van lewensopvatlike toelaatbaarheid van wetenskaplike (insluitend navorsings-) handelinge. |
5.2 Metodologiese purisme
Denkers wat vasklou aan een benaderingswyse (teorie, metodologie) beskou dikwels ander moontlikhede as "ongeldig" eerder as om dit slegs as verskillend raak te sien. 'n Te sterk getrouheid teenoor 'n enkele benaderingswyse kan lei tot 'n bevooroordeelde vermyding van ander moontlikhede. Energie wat aangewend kan word in die soektog na nuwe en beter alternatiewe mag verspil word in die verdediging van die eie standpunt. Die vraag is: watter benaderingswyse sal superieur wees in die bepaalde situasie of vir die verwerkliking van spesifieke doelwitte?
Die enigste tyd wat 'n puristiese benadering sal werk, is wanneer dit gaan om die probleemgebied of doelwitstelling waarin die spesifieke benaderingswyse die toereikendste probleemoplossing(s) kan bied. Die benaderingswyse wat gekies sal word, sal varieer soos die probleemgebied (die problematiek en die doelwitstelling) varieer. Meer as een teoretiese perspektief/metodologie kan aangewend word om verskillende stelle probleme as doelwitstellings te begryp. Teoretiese (resp. metodologiese) purisme kan nie belangriker wees as die probleemoplossing waarna daar gesoek word nie (Nance & Myers, 199:122-127).
5.3 Kenteoretiese mites
Die rol van eklektiese denke is die organisering en koördinering van verskillende teoretiese benaderingswyses (orienterings) op 'n sistematiese wyse sonder om voorkeur te gee aan een besondere moontlikheid en sonder om die verskillende teorieë (metodologieë, benaderingswyses) saam te snoer om 'n eenheid te vorm. Die taak is om riglyne te voorsien op grond waarvan daar besluit kan word welke benaderingswyse die beste pas by 'n gegewe situasie (problematiek). Op dié wyse word die denker se potensiële doeltreffendheid verskerp (Nance & Myers, 1991:127-128).
Mites: Die mite van universele superioriteit:
Daar bestaan geen onomstootlike bewyse dat een benaderingswyse superieur is ten aansien van die globale problematiek nie.
Die mite van gelykheid:
Die feit dat die een benaderingswyse nie superieur is ten opsigte van ander moontlikhede nie, beteken nie dat alle benaderingswyse gelyk is nie. Die een teorie (metodologie) is beter as die ander in sekere gevalle maar beslis swakker in ander gevalle (probleemgebiede) (Nance & Myers, 1991:128).
5.4 Skeiding van teorie en metode
Daar bestaan 'n moontlikheid dat denkers tegnieke (prosedures) uit verskillende benaderingswyses kan aanwend, sonder om die teorieë (filosofieë, paradigmas) wat onderliggend is daaraan te onderskryf (Lazarus A.A. Multimodal Therapy). Dit is moontlik omdat metodes en tegnieke effektief kan wees vir redes wat anders is as dié wat die skeppers daarvan aangegee het vir die sukses daarvan. Dit is metodes en tegnieke wat inderdaad gebruik word ten aansien van mense en nie van teorieë nie (Lazarus). 'n Bestudering van die uitkomste (resultate) van verskillende metode-aanwendings is eintlik 'n bestudering van die doeltreffendheid daarvan (Mahalik, 1990:663).
'n Onvergenoegdheid by baie denkers met die beperkinge wat op hulle geplaas word deur 'n onbuigsame paradigmatiese ingesteldheid, "fueled the eclectic fires" en lei baie denkers daartoe om die bydraes van ander denkrigtings te ondersoek. Die ondersoek mag nie lukraak wees nie, maar moet geskied op grond van 'n konsekwente rasionaal ("Consistent rationale") (Mahalik, 1990:655). Dit beteken dat daar aan besondere kriteria voldoen moet word vir die keuse van uitsprake wat daar uit die verskillende benaderings gemaak gaan word en vir die integrasie daarvan.
Eklektiek vereis 'n ingesteldheid wat denkers aanmoedig om te konsentreer op die sterk punte van verskillende benaderings (Mahalik, 1990:658). Die uitgangspunt veronderstel dat daar 'n wyse (metode, kriterium) sal wees aan die hand waarvan sterk punte geïdentifiseer kan word. Bydrae tot outentieke begryping van die pedagogiese kan so 'n kriterium wees. 'n Raaksien van sterkpunte en die verwoording daarvan kan 'n sinvolle (eklektiese) bydrae wees.
Die wetenskaplike (navorser) wat daarop ingestel is om die sterk punte in verskillende benaderingswyses raak te sien en dan besluit om die geïdentifiseerde sterk punte in die eie wetenskapsbeoefening en navorsing aan te wend kan geskrifte (boeke, artikels, resensies) bestudeer wat handel oor metodologie-kritiek. Die meeste publikasies wat verskillende metodologieë (benaderingswyses) bespreek wys sterk en swak punte uit.
Eklektiese denke kan wetenskaplik aanvaarbaar wees, mits eklektisisme oorwin word omdat daar aan die volgende kriteria voldoen word:
Borgen, FH. 1989. Evolution of eclectic epistemology. The Counseling Psychologist 17(1).
Brugger, W (Red). 1967. Philosophisches Wörterbuch. Freiburg. Herder.
Desilet, G. 1991. Heidegger and Derrida: the conflict between hermeneutics and deconstruction in the context of rhetorical and communication theory. Quarterly Journal of Speech 77(2).
Duncan, BL, Parks, MB & Rusk, GS. 1990. Eclectic strategic practice: a process constructive perspectives. Journal of Marital and Family Therapy 16(1).
Landman, WA. 1974. Logos. Pedagogiekstrudies nr. 76. Pretoria. Voordrag gelewer voor die Fundamentele Studiegroep, Fakulteit Opvoedkunde, Universiteit van Pretoria.
Landman, WA. 1989. Strukturering van die eie ervaring vir navorsingsdoeleindes. Suid-Afrikaanse Tydskrif vir Opvoedkunde 9(2).
Landman, WA & Le Roux, K. 1992. Aanwending van definisies vir die verskerping van die navorsingskundige betoog. Suid-Afrikaanse Tydskrif vir Opvoedkunde 12(4).
Landman, WA & Swart, CA. 1992. Notes on unity in pedagogics. South African Journal of Education 12(4).
Le Roux, K. 1984. Evaluering van die skool as pedagogiese situasie. Ongepubliseerde D.Ed-proefskrif. Universiteit van Pretoria.
Mahalik, JR. 1990. Systematic Eclectic Models. Counseling Psychologist 18(4).
McBrien, PJ. 1990. Conversation: a discipline for studying and teaching Sunday lectionary. Religious Education 85(3).
Nance, DW & Myers, P. 1991. Continuing the eclectic Journey. Journal of Mental Health Counseling 13(1).
Reader's Digest. 1987. Universal Dictionary. London: Reader's Digest Association.
Schmidt, H (Red). 1969. Philosophisches Wörterbuch. Stuttgart. Kröner Verlag.
Simon, GM. 1991. Theoretical eclecticism: a goal we are obliged to pursue. Journal of Mental Health Counseling 13(1).
Smith, JK & Blase, J. 1991. From empiricism to hermeneutics: educational leadership as a practical and moral activity. Journal of Educational Administration 29(1).
Warren, HC (Red). 1934. Dictionary of Psychology. Cambridge. Riverside Press.