Lesings in die Opvoedkunde
DIE
OPKOMS VAN DIE GEORGANISEERDE
ONDERWYSPROFESSIE
IN SUID-AFRIKA
In die volgende paragrawe sal daar 'n kort uitleg gegee word van die
groeiende betekenis van die blanke georganiseerde onderwysprofessie in
Suid-Afrika. Hierdie groei word
opgemerk deurdat sekere sake in 'n steeds toenemende mate op die voorgrond
gebring is.
Vanaf
die aanvangsjare tot vandag toe was die uitbouing van die onderwys tot 'n
gerespekteerde professie langs ander erkende professies en die verhoging van
die status en aansien van diegene wat in die onderwysprofessie staan, 'n
besondere doelstelling. Reeds vroeg is
daar aangevoel dat 'n professie bestaan uit 'n groep mense wat hulleself as 'n
professie beskou. Geleidelik en in 'n
steeds toenemende mate het die idee posgevat dat 'n professie bestaan uit 'n
groep mense wat intensiewe gespesialiseerde opleiding ondergaan het om bepaalde
take op so 'n wyse te verrig dat slegs persone wat soortgelyke opleiding
ondergaan het, hulle dit kan nadoen.
Verder word klem gelê op die respek en agting vir die onderwyser deur
die gemeenskap wat gegrond is op verdienstelikheid en doeltreffendheid in die
dienslewering aan die gemeenskap.
Een
van die winste van georganiseerdheid in die onderwysprofessie was dan ook die
ontwikkeling van die formulering van die betekenis van egte professionaliteit
en die toepassing daarvan deur die praktiserende onderwyser. Die afsonderlike onderwysersverenigings saam
met oorkoepelende liggame soos die Federasie van Onderwysersverenigings en die
Suid-Afrikaanse Onderwysersraad wat later saamgesmelt het om die Federale
Onderwysersraad te vorm, het daadwerklik opgetree met die oog op uitbouing van
professionele verantwoordelikheid, waardigheid en beskaafdheid. Besondere aandag is gegee aan professionele
oorlegpleging en bedinging, aan voortreflikheid van diens as 'n besondere bewys
van professionaliteit, aan die beskerming van die belange van onderwysers en
soewereniteit in eie kring.
Professionaliteit moet soos 'n goue draad loop vanaf die mees junior
onderwyseres tot die hoogste gesagvoerder oor die onderwys. Gedienstigheid, onderdanigheid en om genoeë
te neem met burokratisering word gesien as blyke van anti-professionaliteit en
verder moet die gehalte van die werklewe van die onderwyser as professionele
praktisyn sinchroniseer en harmonieer met sy professionaliteit.
'n
Besondere bepaler van die gehalte van die werklewe is die onderwyser se
vergoedingspakket. Ten aansien van salarisse
het die onderwyser op 'n besondere wyse en in 'n nog steeds toenemende mate
gebaat by die georganiseerdheid van sy professie. Dit kan grootliks toegeskryf word aan salarisaksies wat op grond
van sekere beginsels bedryf is. Die
georganiseerde professie vra telkens of hy steeds die toets van eerbare en
verantwoordlike optrede, dus van professionele beskaafdheid deurstaan. 'n Salarisstryd moet professioneel waardig
gevoer word, dit wil sê met beslisheid langs konstitusionele weë met die
gedagte dat skerp bewoording toelaatbaar is mits dit nie professionele
beskaafdheid in die gedrang bring nie.
Professionele selfrespek moet behou word en 'n stryd om 'n geregverdigde
saak moet ter wille van die behoud van professionele waardigheid en die
sinvolle voortbestaan van die professie aangeknoop word. Propagandistiese, oordrewe verklarings dien
geen doel nie, maar wel beredeneerde argumente wat berus op
wetenskaplik-gefundeerde empiriese ondersoeke gepaard met die oophou van die
onderhandelingskanale. Partypolitiekery
en partypolitieke opportunisme ten aansien van onderwysersalarisse was deurgaans
professioneel onaanvaarbaar.
Die
professionele praktisyn met 'n skerp professionele ingesteldheid en 'n
bevredigende kwaliteit van werklewe is meesal werksaam in 'n plek wat as 'n "skool"
beskryf kon word. Die georganiseerde
onderwysprofessie het deur sy steeds doeltreffender wordende bemoeienis
betekenisvol daartoe bygedra om van die skool 'n plek te maak vir 'n lewens- en
arbeidsgemeenskap wat nie in die eerste plek 'n uitstalvenster vir
intelligensie is nie, maar 'n opvoedingsplek vir die opwek van belangstelling
in sinvolle vorme van lewenservaring, vir die
mobilisering
van 'n ryk verbeeldingskrag en 'n gevormde denkvermoë en vir die begrip van en
inskakeling by die hedendaagse werklikheid.
Aanvanklik
sporadies maar met verloop van tyd meer gesistematiseerd en intensief het die
georganiseerde onderwysprofessie hom besig gehou met die kurrikulum. Kurrikuleringsbeginsels wat met verloop van
tyd al duideliker uitkristalliseer het, is dat die onderwysers wat in die
operasionele gebied van die onderwys staan, onmisbare professionele medewerkers
is aan kurrikulering en dat voorstelle vir verbetering moet voldoen aan die
eise van haalbaarheid en pedagogies-didaktiese verantwoordbaarheid. 'n Realistiese hoeveelheid leerstof moet
geselekteer word in die lig van kennis van die kind en oorlaaide leergange lei
tot gejaagde onderwys wat opvoeding in die gedrang bring.
Die
skool is 'n besondere ontmoetingsplek met die kind en die georganiseerde
onderwysprofessie het oor baie jare heen kindwees betekenisvol bevorder
deur met steeds toenemende beklemtoning te stel dat die kind uniek is,
opvoedbaar is tot waardige en fatsoenlike menswees, vatbaar is vir sedelike
vorming, kenbaar is, volledig mens is, vatbaar is vir wetenskap, oor 'n
deursettings-vermoë beskik wat ontwikkel moet word, gerig is op
moedertaalmediumonderwys, strewe na selfstandigheid, motiveerbaar is en beskik
oor 'n opwekbare belangstelling. Die
kind is verder vatbaar vir idealisme wat toekomsperspektiewe open. Hy beskik oor spontaneïteit en is in staat
tot selfkompetisie en is 'n potensiële draer, bestendiger en verdediger van
beskaafdheid.
Kinders
het ouers en die ouers is spesiale vennote van onderwysers. Die georganiseerde onderwysprofessie lewer
oor die hele tydperk van sy bestaan besondere diens aan die ouergemeenskap
deur steeds sterker die vennootskapsbeginsel toe te pas en uit te bou en wel in
die lig van beginsels soos: ouers is
die primêre opvoeders en die skool mag nie ingryp in die regte van die gesin
nie want hy beskik nie oor die gesag om dit te doen nie. Die verhouding tussen ouers en onderwysers
is die belangrikste deel van die onderwysstelsel. Die gees van die skool is 'n verantwoordellkheid van die ouers en
word geskraag en versterk deur die aktiewe belangstelling en aandag van die
ouers. Die ouers mag egter nie die
beginsel van soewereiniteit in eie kring skend deur beheer oor die onderwys te
wil beoefen nie, want hulle beskik nie oor die nodige deskundigheid en
professionaliteit nie. Medeseggenskap
is noodsaaklik maar dit impliseer nie beheer wat daartoe lei dat die onderwyser
as professionele persoon gedegradeer word nie.
Die onderwyser
se deskundige professionaliteit is afhanklik van die kwaliteit van sy
opleiding. Onderwysersopleiding
word gedien deur die georganiseerde onderwysprofessie se steeds toenemende
beklemtoning daarvan dat die onderwysprofessie seggenskap moet hê in die
opleiding van onderwysers veral deur regstreekse en toereikende
verteenwoordiging in die betrokke adviesliggame. Onderwysersopleiding moet direkte waarde hê vir die
onderwyspraktyk. Sertifisering van
onderwyser en registrasievereistes moet so wees dat dit eerbiedig kan word en
die onderwyser se professionele selfrespek bevorder.
Ter
wille van die welsyn van die totale onderwysgemeenskap, oefen die
georganiseerde onderwysprofessie beduidende invloed uit wanneer ondersoek na
die onderwys, wat dikwels uitloop op onderwyswetgewing, onderneem
word. Die onderwysersvereniging het
deurgaans geweet wanneer die tyd aangebreek het om by die owerhede aan te dring
op 'n ondersoek na die onderwys. Die
professie se bydraes word gekenmerk deur deeglikheid, gemotiveerde stellingname
en betekenis vir die onderwyspraktyk.
Alle voorgestelde en bestaande wetgewing word suiwer beoordeel met
opvoedkundige maatstawwe en pragmatistiese beoordeling word afgewys. Die professie weet dat onderwysbeleid op 'n
besondere wyse deurwerk na die onderwyspraktyk en na onderwyspraktisyns. Daarom is beleidsimplikasies voortdurend
skerp geïdentifiseer en belig.
Oor
die hele tydperk van sy bestaan het die georganiseerde onderwysprofessie te
kampe gehad met partypolitiekery in die onderwys en geleidelik het die
volgende standpunte uitkristaliseer:
Die skool is nie 'n plek vir partypolitiek nie maar die onderwyser moet
buite die skool dieselfde politieke vryheid geniet as elke ander mens. Wetenskaplikheid word gesien as die beste
teenvoeter vir partypolitiekery.
Onderwys is nie 'n middel om politieke veranderinge te bewerkstellig
nie, want onderwys is nie 'n agent vir verandering nie, maar 'n
konsolideerder. Partypolitiekery in
klaskamers is 'n verleentheid vir die georganiseerde professie omdat onskuldige
kollegas ook onder verdenking geplaas word.
Ouerbeheerliggame en lede van die Parlement het hoegenaamd geen reg om
navraag te doen oor die partypolitieke verbintenis van onderwysers nie.
Slot
Georganiseerde
professionaliteit oor meer as 'n eeu, het betekenisvol bygedra tot 'n sinvolle
saambestaan van onderwysers, ouers, kinders en die onderwysbeheerowerhede.
|